Hz. İsmail
Hz. İsmail’in adı Kur’an’da kronolojik olarak ilk defa Meryem suresinde geçmekte; sözünün eri bir kimse olarak tanıtılarak halkına namazı ve zekatı emretmesinden bahsedilmektedir (19/54-55). Enbiya ve En’am suresinde sadece ismi anılmaktadır (21/85; 6/86). Hz. İsmail’e dair en geniş bilgi Bakara suresinde yer almakta burada babası Hz. İbrahim ile Kabe’nin inşaatında çalışmasından haber verilmektedir. İbrahim suresinde ise Hz. İbrahim’in zımnen eşi Hz. Hacer ile Hz. İsmail’i Mekke’ye bırakmasına atıfta bulunarak o anda yapmış olduğu duası (14/35-37) haber verildikten sonra yine Hz. İbrahim’in yaşlılığında iki oğul sahibi olduğu için ettiği duada Hz. İsmail’in adı zikredilmektedir (14/39).
Hz. İbrahim’in geçirdiği imtihanlardan en büyüğü olan oğlunu kurban etme hadisesi Saffat suresinde anlatılmakta fakat burada hangi oğlu ile sınandığı açıklanmamaktadır. Bu sahabe arasında da ihtilafa sebep olmuş Hz. Ömer, Hz. Ali, Abbas b. Abdilmuttalib, İbn Mes’ud gibi sahabe Hz. İshak olduğunu söylerken İbn Abbas, İbn Ömer gibi sahabe de Hz. İsmail olduğunu iddia etmişlerdir (Razi, Mefatihu’l-Gayb, 18, s. 626).
Kur’an’da Hz. İsmail’in peygamberlerden olduğu ve “namaz-zekat” emri dışında görevi hakkında bir bilgi verilmemiştir. Kutsal Kitap’ta ise doğumu, sünnet edilmesi, hicreti, evlenmesi (Mısırlı bir kadın), kardeşi İshak ile babasını birlikte gömmesi, 137 yaşında vefat etmesi ve 12 oğlu olduğundan haber verilmektedir. Taberi, Tarihinde onun Mekke’de 50 yıl peygamberlik yapması, Hz. İshak’ın onu yılda bir defa ziyaret etmesi gibi ayrıntılara yer vermektedir. Taberi de 12 oğlu olduğunu söylerken Dineverî onun geride 3 oğul bıraktığını söylemektedir.
Vahiy sürecinde Hz. İsmail’in hatırlatılması, müşriklere bir ihtar mahiyetindedir. Nitekim Hz. Peygamber de Hz. İbrahim ve Hz. İsmail’in dini üzerine bir peygamberdir ve aynı zamanda İsmail soyundandır. Arapların tahrif ettiği hac, namaz, zekat, evlilik gibi meseleleri yeniden Allah’ın istediği ve kulların maslahatına olacak şekilde yerine getirilmesi için seçilmiştir. Bu anlamda Hz. İsmail peygamber silsilesindeki halkalardan biridir. Araplar, o ve annesinin ortaya çıkardığı zemzem kuyusundan faydalanıyorlar, annesinin mücadelesini yad etmek için Merve ve Safa tepesinde say ediyorlardı. Hz. Peygamber onları ataları İsmail gibi temiz bir akideye ulaştırmak için gayret sarf etmekteydi. Araplara bu tarihsel süreç hatırlatılarak Hz. Peygamber’e karşı inatçı tutumlarından vazgeçmeleri, yaptıkları hatalardan dönmeleri istenmektedir.
Hz. İsmail konusunda bir diğer meselede aslında günümüzle ilgilidir. Oryantalistlerin bazı cahiliye uygulamalarını Yahudilikte veya başka dinlerde aramadan önce Hz. İbrahim-Hz. İsmail ve Hz. Muhammed silsilesini göz önünde bulundurmaları gerekmektedir. Araplar putperest bir kavim olarak gelmemekte tahrif edilen İsmail şeriati üzerine yaşamaktaydılar. Bu anlamda Hz. İsmail ve peygamberliğini hatırlamak önem arz etmektedir.
