Mükemmel Elçi
Müslümanlar Habeşistan’a göç ettiğinde Mekkeli müşrikler bu durumu kabullenemediler. Zira gizlice göç edenler arasında birçoğunun akrabaları, kızları, oğulları ve kardeşleri bulunmaktaydı. Onları geri getirebilecekleri düşüncesiyle Habeşistan hükümdarı Necaşi Ashame’ye iki elçi göndermeye karar verdiler. Amr b. el-Âs ve Umâre b. el-Velîd. Necaşi’nin ve saray erkânının rızasını kazanmak için kıymetli hediyelerle yola çıkan bu iki elçinin amacı orada bulunan Müslümanları Necaşi’ye kötüleyip, ya Mekke’de gördükleri baskıyı bu kez onun eliyle devam ettirmek ya da sınır dışı edilmelerini sağlayıp Mekke’ye dönmelerini sağlamaktı. Müşriklerin bu gayelerine ulaşacaklarından emin bir şekilde yola çıkmalarının sebebi ise Habeşistan ticaretinin Ümeyyeoğulları’nın tekelinde bulunması ve bu nedenle ülkeyi iyi tanımalarıdır.
Resulullah bu planı öğrendiğinde Habeşistan’a gönderilmek üzere özel bir elçiyle anlaştı. Amr b. Ümeyye ed-Damri o sıralar henüz İslam’a girmemiş ancak elçilikteki maharetiyle tanınan Bedir vadisi kabilelerinden Damre kabilesine mensup bir adamdı. Damre kabilesi ise Cahiliye döneminden beri Ümeyyeoğulları’nın yakın bir müttefiki ve Habeşistan kervanlarının ortaklarındandı. Necaşi Ashame gençliğinde Habeşistan’da yaşanan iç savaş sırasında bu kabileye esir olarak satılmış, kabilenin çobanlığını yapmış, onlardan pek çok iyilik görerek aileden biri gibi olmuştu. Zannederiz Resulullah’ın elçi olarak Damre kabilesine mensup Amr b. Ümeyye’yi tercih etmesinin nedenlerinden biri de budur. Necaşi ile Resulullah arasındaki teklifsiz samimiyetin sebeplerinden biri ise her ikisinin gençlik yılları sırasında tanışma imkanlarının olduğu ihtimaline dayanabilir. Nitekim Resulullah’ın ona yazdığı mektuplardan ve hakkındaki konuşmalarından, Resulullah’ın yakın bir dostuyla iletişime geçtiği izlenimini hissetmemek mümkün değil.
Habeşistan’a elçilik görevini başarıyla tamamlayan Amr b. Ümeyye daha sonra iki kez daha Habeşistan’a elçi olarak gönderildi. Bu seferlerinden biri Ümmü Habibe ile Resulullah’ın nikahının kıyılması, bir diğeri ise Habeşistan muhacirlerinin güvenli bir şekilde Medine’ye geçişlerinin sağlanması içindi.
Bedir ve Uhud savaşlarına müşriklerin safında katılan Amr b. Ümeyye, Uhud Savaşı’nda ordular dağıldıktan sonra İslam’ı seçmiştir. Bir’u Maûne vakasındaki baskın sırasında koyunları otlattığı için katliamdan kurtulmuş, ancak esir edilerek Âmir b. Tufeyl’in annesinin adağı karşılığında azat edilmiştir. Başlarına gelen olayı Resulullah’a haber vermek için Medine’ye doğru yola çıkan Amr b. Ümeyye yolda arkadaşlarını şehit eden kabileye mensup iki kişiyi intikam maksadıyla öldürmüş, ancak daha sonra bu iki kişinin Resulullah’ın himayesindeki iki Müslüman olduğu anlaşılınca diyetleri ödenmiştir.
Ebû Sufyân’ın Resulullah’a karşı suikast girişiminin ardından misilleme yapması için suikastçı olarak gönderilen Amr b. Ümeyye, Reci vakasının ardından Mekke’de çarmıha gerilen Hubeyb b. Adî’nin cesedini Medine’ye getirmek için görevlendirilmiştir. Ancak müşriklerce “şeytan” olarak nitelendirilen Amr, Mekke’de tanınınca mağaralarda gizlenerek gizlice yeniden şehre girmeyi başarmış ve Hubeyb’in naaşını çarmıhtan indirerek Medine’ye getirmeyi başarmıştır.
Yalancı Peygamber Museylime b. Kezzâb’a elçi olarak gönderilen Amr, ne Museylime’yi ne de Benû Hanîfe kabilesini hakikate razı edememiştir. Onun bu vazifesindeki yararlılığı bu meselenin garabetini tespitle sınırlı kalmıştır.
Bu kez suikast değil yardım için Mekke’ye gönderilen Amr b. Ümeyye, Hendek muhasarasının ardından Mekke’de yaşanan kıtlıkta, beş yüz dinar gibi büyük bir yardımı Mekkelilere dağıtmak üzere Ebû Sufyân’a iletmiştir.
Elçilik hizmetlerinin yanı sıra oğulları vasıtasıyla naklettiği hadislerle İslam’a katkıları bulunan Amr b. Ümeyye, elçilikteki ve sözlerindeki mahareti dolayısıyla Müslümanlar tarafından “Mükemmel Elçi”; kurnazlıkları dolayısıyla ise müşrikler tarafından “şeytan” olarak sıfatlandırılmıştır. Bu nedenle Amr b. Ümeyye ve Amr b. el-Âs gibi meşhur Arap kurnazlarının etkisiyle ileriki dönemlerde Arap edebiyatı menkıbelerinin kurnaz şahsiyetlerinin isimleri Amr olarak belirlenmiştir.
05/08/2018
